"Λήμνος γαιάων πολύ φιλτάτη απασέων..."  
  ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ::
   
 
Γενικές πληροφορίες

ΛΗΜΝΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΚΡΙΤΕΣ

Κείμενο- Φωτο: Ντέπυ Χιωτοπούλου

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία-Περιοδικό «γεωτρόπιο»

Τεύχος 227 Σάββατο 21 Αυγούστου 2004

 

Ο Ήφαιστος ο γιος του Δία και της Ήρας , ο θεός της φωτιάς και της μεταλλουργίας, όταν βρέθηκε κάποτε μπροστά σε καυγά των γονέων του, έτρεξε να προστατέψει τη μητέρα του. Ο Δίας τον άρπαξε και τον πέταξε μ’ όλη του τη δύναμη κάτω από τον Όλυμπο και ο Ήφαιστος κατέληξε με ορμή πάνω σε ένα νησί, τη Λήμνο, έφτιαξε το εργαστήρι του εκεί, και μάλιστα πίστευαν πως βρισκόταν μέσα στο ηφαί­στειο του νησιού. Οι φλόγες και οι ατμοί που έβγαιναν από τον κρατήρα προέρ­ χονταν από τα καμίνια του θεού, ενώ οι θόρυβοι που ακούγονταν ήταν τα χτυπή­ ματα του σφυριού με τα οποία ο Ήφαιστος έδινε διάφορες μορφές στα πολύτι­ μα μέταλλα.Συμβόλιζε τη δύναμη της φωτιάς, προστάτευε τη μεταλλουργία και τους τεχνίτες, ενώ σύμβολα του ήταν το σφυρί, το αμόνι και η λαβίδα. Οι κάτοικοι του νησιού, οι αγριόφωνοι Σίντιες -άλλοι υποστηρίζουν ότι ήρθαν από τη Θράκη και άλλοι ότι ήταν Πελασγοί και ήρθαν από τη Στερεά Ελλάδα δέχτηκαν το θεό της φωτιάς με αγάπη και κατά το πέσιμο του τον περιποιήθηκαν με πολλή φροντίδα. Μάλιστα, για να γιατρέψουν το πόδι του χρησιμοποίησαν τη Λημνία γη, έναν πυκνόρρευστο πηλό κόκκινου χώματος πλούσιο σε σιδηρούχες ύλες, ο oπoίος χρησιμοποιούνταν ( σαν αντίδοτο για δηλητηριάσεις και σε διάφορες παθήσεις αιμορραγίες, έλκη, νεφρά κ.ά.) Έπαιρναν τον πηλό, τον έπλεναν, του έδιναν σχήμα δίσκου και τον σφράγιζαν με ειδική σφραγίδα. Τον άφηναν στον Ήλιο να αποξηρανθεί και στη συνέχεια διανέμονταν ή πουλιόταν σε όλο τον κόσμο. Η εξόρυξη της Λημνίας γης γινό­ ταν στη θέση Αγιόχωμα, ανάμεσα στα χωριά Κότσινας και Ρεπανίδι.Οι Σίντιες, οι πρώτοι που κατασκεύασαν χάλκινα όπλα με μέταλλα από τη Μικρά Ασία, ίδρυσαν μια πόλη και την ονόμασαν Ηφαίστεια, η οποία μαζί με τη Μύρινα έδωσαν στο νησί την προσωνυμία «δίπολις».Οι σημαντικές πόλεις, όμως της Λήμνου ήταν τρεις και όχι δυο: η Πολίχνη, η αρχαιότερη πόλη, η οποία ιδρύθηκε το 4000 π.Χ., η Ηφαίστεια, η κατοίκηση της οποίας ήταν συνεχής από τη λιθόχαλκη εποχή μέχρι και τη βυζαντινή, και η Μύρινα, προϊστορικός οικισμός και νυν πρωτεύουσα του νησιού.

Μύρινα , η γυναίκα του Θόαντα

Ο Θόας, ο πρώτος βασιλιάς της Λήμνου, γιος του Διόνυσου, θεού του κρασιού, και της Αριάδνης, παντρεύτηκε τη Μύρινα, την κόρη του βασιλιά της Ιωλκού Κρηθέα. Ο αρχηγός των Αργοναυτών, ο Ιάσονας, παντρεύτηκε την κόρη του Θόαντα Υψιπύλη και έκαναν δύο παιδιά, τον Εύηνο και τον Θόαντα, που πήρε το όνομα του παππού του. Οι λημνιακές θεότητες Χρυσή και Λήμνος κατά τους ιστορικούς χρόνους ταυτίστηκαν με την Άρτεμη-Σελήνη, η οποία αναφέρεται ως πολιούχος Μύρινας με επίσημο ιερό. Η Άρτεμη της Μύρινας λατρευόταν με την ιδιότη­ τα της Σελήνης - θεότητα του ουρανού, που ταυτίστηκε αργότερα με την Υψιπύλη , μυθική βασίλισσα τns Λήμνου. Το ιερό της το μεγαλύτερο που βρέ­θηκε στο νησί, αποκαλύφθηκε εντός του οικοπέδου ξενοδοχείου του Νικόλαου Τρατάρουν. Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε με έξοδα του ιδιοκτήτη του οικοπέ­ δου και αποκάλυψε τον πυρήνα του τεμένους, που αποτελείται από ένα κεντρικό συγκρότημα με αψιδωτά κτί­ ρια Ο ιερότερος χώρος είναι υπαίθριos , αφού η θεότητα που λατρευόταν ήταν θεά του ουρανού.Οι επιγραφές «ΟΡΟΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ» και «ΗΟΡΟΣ ΤΩ ΤΕΜΕΝΩΣ ΤΕΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ» των 4ου και 6ου αιώνων π.Χ., καθώς και τα οστά νεαρού θυσια­ σμένου ταύρου, που βρέθηκαν στο ιερό, φυλάσσονται σήμερα στο πολύ σπουδαίο αρχαιολογικό μουσείο τη Μύρινας.

Ο Ρωμαίικος γιαλός

Η Μύρινα ή Κάστρο, όπως ονομαζόταν μέχρι το 1955, κατοικήθηκε από τη νεολιθική εποχή, ενώ διάφοροι λαοί εγκαταστάθηκαν σ' αυτήν. Ενας βράχος τη χωρίζει στα δύο, δημιουργώντας δύο γιαλούς, τον Ρωμαίικο και τον Τούρκικο. Ο Τούρκικος βρίσκεται στο λιμάνι, ενώ ο Ρωμαίικος βρίσκεται πίσω από αυτό. Εκεί θα δούμε νεοκλασικά κτίρια των πλουσίων που ήταν εγκατεστημένοι στην Αίγυπτο. Η ιερά μητρόπολη, το Γυμνάσιο Λήμνου, το αρχαιολογικό μουσείο και πιο κάτω καφέ μπαρ, ταβερνάκια και στο τέλος του γιαλού ένα κτίριο που αναφέρει: «8 Οκτωβρίου 1912, σ' αυτή την αποβάθρα αποβιβάστηκαν άντρες του θωρηκτού Αβέρωφ για να απαιτήσουν την άμεση παράδοση της Λήμνου στον ελληνικό στόλο, ο οποίος ορμώμενος από τον Μούδρο απελευθέρωσε τα νησιά του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου, εδραιώνοντας την ελληνική κυριαρχία στο αρχιπέλαγος».Το βυζαντινό κάστρο, το οποίο χτίστηκε το 1186 πάνω σε παλαιότερα ερείπια και επισκευάστηκε από τους Ενετούς και τους Τούρκους, δεσπόζει επιβλητικό στα πλευρά του βράχου. Ιδίως το βράδυ, όταν φωτίζεται, μοιάζει με ξαπλωμένο γίγαντα, που προστατεύει τους δύο γιαλούς. Σ' αυτό είναι καλό να ανεβεί κανείς πολύ νωρίς το πρωί, και τότε ίσως να έχει την τύχη να δει και τα dama dama τα ελάφια της Λήμνου, που τριγυρνούν ελεύθερα εντός του κάστρου. Εγώ δεν στάθηκα τυχερή, θαύμασα όμως τη θέααπό το ψηλότερο σημείο, από εκεί όπου κυματίζει η γαλανόλευκη! Κάτι είναι κι αυτό..Θα επιστρέψω στην αρχή του Ρωμαίικου και θα κάνω στάση στο αρχαιολογικό μουσείο. Το κτίριο στο οποίο στεγά­ ζεται ήταν το τουρκικό διοικητήριο, ενώ το 1939 πουλήθηκε στο Παλλημνιακό Σχολικό Ταμείο. Υπάρχουν εκθέματα από τις ανασκαφές της Ιταλικής Σχολής στην Πολιόχνη, την Ηφαιστεία, το Καβείριο, τη Μύρινα, αλλά και το υπόλοιπο νησί. Επίσης, θα δούμε δωρεές ιδιωτικών συλλογών. Με την επίσκεψη μου στο μουσείο, έχω μια πλήρη εικόνα της ιστορικής διαδρομής και εξέλιξης της Λήμνου. Μέσα από τα στενά δρομάκια του Ρωμαίικου βγαίνω στην κεντρική αγορά της Μύρινας. Καταστήματα με είδη σπιτιού, ρουχισμού, ηλεκτρικά, τράπεζες, γραφεία τουρισμού, παντοπωλεία, οπτικά, κουρείο και ό,τι άλλο μπο­ρεί να έχει μια κεντρική αγορά. Τα καταστήματα με τουριστικά είδη ελάχιστα. Ευτυχώς το νησί δεν έχει αλλοιωθεί από τον τουρισμό. Έχει χρώμα. Και χαρακτήρα τοπικό.

Αρχή της σελίδας

Ηφαιστεία , Καβείρια και Άγιος Χαράλαμπος

Παίρνουμε κατεύθυνση βορειοα­ νατολική και στον Κότσινα θα επισκε­ φθούμε το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής. Ακριβώς δίπλα υπάρχει μια κρύπτη κατεβαίνουμε τα 64 σκαλοπάτια και από το πηγάδι παίρνουμε αγίασμα. Κατά την έξοδο μας θα σταθούμε μπροστά στο άγαλμα της Μαρούλας. Στα μέσα του 15ου αιώνα μ.Χ. ο Ισί δωρος Κομνηνός με τη γυναίκα του Ευφροσύνη και την κόρη του Μαρούλα είχαν υπό την προστασία του την περιοχή. Κάποια στιγμή έφτασε ο Σουλεϊμάν, ο οποίος σκόρπισε το θάνατο στο νησί! Λαβώθηκε και ο Ισίδωρος, και τότε η 17χρονη κόρη του Μαρούλα Κομνηνή σήκωσε ψηλά το αιματοβαμμένο ξίφος του πατέρα της και κατάφερε με την τόλμη και το θάρρος της να απομακρύνει τους Τούρκους. Το νησί σώθηκε για ακόμη μια φορά και η Μαρούλα έγινε η ηρωίδα της Λήμνου.Στο χωριό Κοντοπούλι το 1948 και για ένα χρόνο έζησε ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος κι εκεί έγραψε το «Καπνισμένο τσουκάλι».Από εκεί ένας χωματόδρομος 5 χλμ. μας οδηγεί στην αρχαία Ηφαιστεία. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως λείψανα κατοικιών, νεκροταφείο του 8ου αιώνα π.Χ. και ένα ιερό το οποίο ήταν σε χρήση από τα μέσα του 8ου μέχρι τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Είδαμε το αρχαίο θέατρο, το οποίο ανάγεται στις αρχές της ελληνιστικής περιόδου, αλλά τροποποιήθηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Ανταλλάξαμε δυο- τρεις κουβέντες με την κυρα-Ανδρονίκη και την κόρη της Τασούλα, οι οποίες ζουν σε κάτι μισογκρεμισμένα σπίτια εκεί κοντά, και συνεχίσαμε για το ιερό των Καβείρων. Οι Κάβειροι ήταν παιδιά του Ηφαίστου και της Καβείρας, κόρη του Πρωτέα. Στη Λήμνο τους ονόμαζαν και Καρ-κίνους, δηλαδή καβούρια, που τις δαγκάνες τους τις παρομοίαζαν με τις λαβίδες του σιδηρουργού. Το τελεστή- ριο αποτελείται από ένα μεγάλο κεντρικό χώρο, χωρισμένο σε τρία τμήματα. Από τα ευρήματα που βρέθηκαν, η χρονολογία του μεγάλου τελεστηρίου υπο­ λογίζεται γύρω στο 200 π.Χ. Το ιερό των Καβείρων καταστράφηκε πιθανότατα στα τέλη του 3ου ή στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Κατηφορίζουμε καμιά πενηνταριά λαξευμένα σκαλοπάτια και φτάνουμε στη σπηλιά του μυθικού ήρωα Φιλοκτήτη. Ο καλύτερος τοξότης του ελληνικού στρατεύματος όταν έπλεε προς την Τροία έπαθε γάγγραινα, ύστερα από δάγκωμα φιδιού. Έζησε στη Λήμνο, μέσα σε σπηλιά επί δέκα χρόνια, ώσπου πήγε ο Οδυσσέας και τον πήρε μαζί του στην Τροία. Τα πετρώματα γύρω από τη σπηλιά είναι απίστευτα εντυπωσιακά. Όσο δε για την είσοδο σ' αυτήν; Είναι κι αυτό μια εμπειρία!

Αφήνουμε πίσω μας αρχαίες πόλεις και ιερά και φτάνουμε στην Πλάκα, το βορειότερο χωριό του νησιού. Η πινακίδα «Οικολογικές Διαδρομές» μας προκαλεί να την ακολουθήσουμε. Δυο χιλιόμετρα χωματόδρομου και φτάνου­ με στο εκκλησάκι του Αγίου Χαραλάμπους. Ένα ταβερνάκι στο προαύλιο του ξωκλησιού μας «επιβάλλει» να κάνουμε στάση. Στην παρέα μας ο Σπύρος με μεγάλη προθυμία θα μας δώσει πληροφορίες για την περιοχή, αλλά και όλο το νησί θα μας συνοδέψει μέχρι την πηγή με το ιαματικό νερό όπου πηγαίνει ο κόσμος για να θεραπευτεί (αν πιεις από εκείνο το νερό, σου λύνει ό,τι πρόβλημα έχεις με το στομάχι σου), αφού όμως πρώτα μας τρατάρει μεζέ με παγωμένη μπίρα η κυρα-Αποστολία. Και από το βορειότερο σημείο που ήμασταν και ατενίζαμε την Ίμβρο, βρεθήκαμε νότια του νησιού. Επισκεφθήκαμε την Πολιόχνη, τον οικισμό που ιδρύθηκε στο τέλος της ύ στερης νεολιθικής περιόδου (4000 π .Χ.) και που καταστράφηκε τουλάχιστον εφτά φορές. Η Πολιόχνη ήταν μια πόλη στην οποία διακρίθηκαν τέσσερα οικοδομικές φάσεις, που ονομάστηκαν κυανή, πράσινη, ερυθρά και κίτρινη περίοδοι. Ο ισχυρότερος σεισμός που σημειώθηκε στο νησί κατέστρεψε την πόλη κατά ην κίτρινη περίοδο (2200-2100 π.Χ.), κ αι από τότε δεν αναβίωσε ποτέ. Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος της πόλης είναι επισκέψιμος ενώ πολλά από τα ευρήματα φυλάσσονται στο αρχαιολογι­ κό μουσείο στη Μύρινα.

Φεύγοντας από την Πολιόχνη, θα επισκεφθούμε τα στρατιωτικά νεκροταφεία του Μούδρου. Εκεί και σ' ένα άλλο χωριό, το Πορτιανό, υπάρχουν τέτοια νεκροταφεία.Η Λήμνος κατελήφθη από μια δύναμη πεζοναυτών στις 23-2-1915 και το φυσικό λιμάνι του Μούδρου έγινε η κύρια βάση για την εκστρατεία της Καλ λίπολης. Το νησί παρέμεινε υπό βρετα­ νική κατοχή κατά τη διάρκεια του πολέμου και επί του βρετανικού πλοίου «Αγαμέμνων» υπεγράφη, στον κόλπο του Μούδρου, η ανακωχή μεταξύ των συμμαχικών δυνάμεων και της Τουρκίας, στις 30-10-1918. Οχτακόσιοι ογδόντα εφτά νεαροί στρατιώτες βρίσκονται ενταφιασμένοι στον ανατολικό Μούδρο και 348 στο Πορτιανό. Εντυπωσιακοί ο ιερός ναός του Ευαγ γελισμού της Θεοτόκου του 1904, όμορφη με γαλαζοπράσινα νερά και η παραλία Φαναράκι, 4 χλμ. από τον Μούδρο. Εκεί και η σπηλιά της φώκιας: όπως λένε, υπάρχει μια φώκια και κάθε βράδυ βγαίνει σεργιάνι στην παραλία! Ηφαιστειογενές νησί η Λήμνος, κόκκινα πετρώματα, βράχια, ακρωτήρια, φάροι, μικροί κολπίσκοι -και να 'ναι καλά ο Σπύρος, το παιδί που βρήκα να κάθεται στον ίσκιο, που με μεγάλη του χαρά με ξενάγησε στη γύρω περιοχή.

Οι σπόγγοι , οι αμμοθίνες και το πένταθλον

Στη Νέα Κούταλη, προσφυγικό μικρασιατικό χωριό, κάποτε υπήρχαν 28 καΐκια που έβγαζαν σφουγγάρια. Τώρα έχει μείνει μονάχα ένας, ο Κώστας Ψαράς, ο οποίος ασχολείται με το «άθλημα» από το 1948. Στο εκθετήριο που έχουν δημιουργήσει αυτός, η γυναίκα του και ο γιος του υπάρχουν σπόγγοι- αντίκες 50 και 60 χρόνων, αλλά και φωτογραφίες από τα καΐκια και τις αποθήκες όπου τα είχανε.Το Παλιό Πεδινό, με μια όμορφη πλατεία, τραπεζάκια και καρέκλες, αλλά δυστυχώς έρημο! Τα πάντα κλειστά, ψυχή δεν υπήρχε. Το χωριό έχει εγκαταλειφθεί και έχει δημιουργηθεί το Νέο Πεδινό. Στο Πορ τιανό θα με ξεναγήσει στο πολύ αξιόλογο λαογραφικό μουσείο η κυρία Όλγα. θα επισκεφθώ και τα στρατιωτικά νεκροταφεία από την πάνω πλευρά του δρόμου, και θα πάρω το δρόμο της επιστροφής προς Μύρινα.

Από εκεί θα διασχίσω 18 χλμ. μέχρι το Κατάλακκο -αφού πρώτα περάσω από τη Δάφνη (15 χλμ.), φωτογραφίσω ένα πανέμορφο σπίτι, φάω μια ομελέτα στα γρήγορα στο λουλουδιασμένο μπαλκόνι του καφενέ- και η πινακίδα «Οικολογικές Διαδρομές» με οδηγεί στις Παχιές Αμμουδιές (5 χλμ.), όπως τις ονομάζουν οι ντόπιοι.Οι αμμοθίνες προέρχονται από τη διάβρωση των ψαμμιτών και για την απόθεση τους συντελούν η βροχή και ο άνεμος. Το τοπίο κάθε άλλο παρά Ελλά­ δα θυμίζει, νομίζεις ότι βρίσκεσαι καταμεσής της ερήμου. Φοράς καπέλο, γυαλιά, έχεις μαζί σου νερό, φυσικά φωτογραφική μηχανή και περπατάς, περπατάς περπατάς μέχρι να μην αντέχεις άλλο. Και αν στο σκηνικό σου προστεθεί και μια μπλε ομπρέλα ε, τότε ναι, είσαι τυχερός! Η Λήμνος, η ανεμόεσσα Λήμνος, η μυροβόλος Λήμνος, το νησί του Ηφαίστου και η πατρίδα του πένταθλου. Ενός αθλήματος που πρωτοεμφανίστηκε στη 18η Ολυμπιάδα, το 708 π.Χ., και η πατρότητα του αποδίδεται στο μυθικό ήρωα Ιάσονα, που κατά την παραμονή του στο νησί τιμήθηκε μαζί με τους πενήντα Αργοναύτες του, από τη βασίλισσα Υψιπύλη, που διοργάνωσε αγώνες προς τιμήν τους.

ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑΑρχή της σελίδας
Λήμνος